Lenfomalar
NHL hastası için tedavi planlanırken birçok faktör dikkate alınır:
Kemoterapi, genellikle birkaç hafta arası olan döngüler halinde uygulanır. Birçok döngü ile uygulanması gereken tedavi, altı ile on ay arasında sürebilir. Yüksek dozda kemoterapi, kemik iliğindeki kan hücresi üreten normal hücreleri de öldürebilir. Kemoterapi ayrıca alyuvar, akyuvar ve trombosit sayısının çok düşük değerlere inmesine yol açabilir. Kemoterapinin yan etkileri ortadan kalkana kadar kan transfüzyonu yapılması veya kan hücresi büyüme faktörleri adı verilen ilaçların verilmesi gerekebilir.
Büyüme faktörlerine örnekler:
Birçok NHL hastasına ayakta tedavi uygulanır. Ateş veya diğer enfeksiyon belirtileri olan hastaların kısa süreliğine hastanede yatması gerekebilir. Antibiyotik tedavisi gören bazı hastalar ise enfeksiyon ortadan kalkana kadar hastanede yatar.
İlaç Tedavisi
NHL tedavisinde birçok ilaç kombinasyonu kullanılır. İlaç seçimi NHL türüne ve hastalığın evresine göre yapılır. Rituxan adlı monoklonal antikor, birçok ilaç kombinasyonunda yer alır. Monoklonal antikor tedavileri belirli türde kanser hücrelerini öldürür. Yan tesirlere neden olabilrler; ancak, bu yan tesirler kemoterapideki kadar çok değildir.
R-CHOP: Rituximab, siklofosfamid, doksorubisin (hidroksirubisin), vinkristin ve prednizon
R-FCM: Rituximab, fludarabin, siklofosfamid ve mitoksantron
R-CVP VEYA F-CVP: Rituximab veya fludarabin, siklofosfamid, vinkristin ve prednizon
R-HCVAD: Rituximab, siklofosfamid, vinkristin, doksorubisin ve deksametazon ile dönüşümlü olarak
R-MTXAraC: Rituximab, metotreksat, sitarabin (ara-C)
Belirli NHL türlerindeki bazı hastaların tedavisinde radyoimmünoterapi kullanılabilir. İbritumomab ve tositumomab ile I131 tositumomab, radyoaktif bir izotopa anti-CD20 monoklonal antikorunun bağlandığı, radyasyonu doğrudan kanser hücrelerine veren radyoimmünoterapi yöntemlerindendir.
Radyoterapi
Radyoterapide bir bölgedeki lenfoma hücrelerini öldürmek için yüksek enerjili ışınlar kullanılır. Vücudun küçük bir bölgesinde çok büyük lenfoma hücre kitlesi bulunan vakalarda, kemoterapi ile birlikte radyoterapi uygulanabilir. Büyümüş lenf nodlarının bir organa (örneğin bağırsak) bası yaptığı ve kemoterapinin sorunu çözemediği durumlarda da radyoterapiye başvurulabilir.
Radyoterapi genellikle NHL tedavisinde tek başına kullanılmaz; çünkü lenfoma hücreleri vücudun birçok bölgesinde bulunma eğilimindedir.
Allojenik Kök Hücre Nakli
Kemoterapinin tamamlanmasından sonra, vericiden alınan kök hücreler hastanın kan dolaşımına verilir. Bazen kardeşlerden biri verici olabilir. Bir kişinin kök hücrelerinin kardeşininkilerle “uyumlu” olma ihtimali dörtte birdir. Aileden bir verici bulunamadığı takdirde, kök hücreleri “uygun” olan yabancı biri de verici olabilir. Kök hücre naklinden önce hastaya yüksek doz kemoterapi verilerek lenfoma hücreleri öldürülür.
Nakledilen kök hücreler hastanın kanından kemik iliğine gider. Bu kök hücreler, alyuvar, akyuvar (bağışıklık hücreleri) ve trombositler için yeni bir kaynak oluşturur. Verilen kök hücreler, hastanın hücreleriyle tamamen uyumlu olmayan bağışıklık hücreleri üretir. Bu tedavinin bir başka amacı, vericinin bağışıklık hücrelerinin hastanın vücudundaki hastanın kendisine ait olmayan lenfoma hücrelerini saptayarak öldürmesidir. Gerçekleşmesi istenen bu etkiye greft versus lenfoma etkisi denir. Allojenik kök hücre nakli riskli bir tedavidir.
Nakil kararı alınırken aşağıdaki faktörler göz önünde tutulur:
Nakil kararı, hastanın naklin yarar ve risklerini anlamış olmasına da bağlıdır. Doktor, hastanın nakilden yarar göreceğine inanıyorsa bu faktörleri hasta ile konuşur. Allojenik kök hücre nakli, genç hastalarda daha başarılıdır. Uygun vericisi olan, 60 yaşına kadar olan hastarda da nakil seçeneği göz önünde bulundurulmalıdır.
Yavaş Gelişen NHL’de Bekle ve Gör Yöntemi
Vakaların çoğunda NHL tedavisine hemen başlanır. Ancak, NHL’nin vücutta yaygın olmadığı, ilerlemeyen veya yavaş gelişen vakalarda bekle ve gör yaklaşımı önerilebilir.
Bekle ve gör yaklaşımında, hastanın durumu yakından takip edilir; ancak, ilaç tedavisi veya radyoterapi uygulanmaz. Hastalar tedaviye hemen başlamak gerektiğini düşünebilir. Ancak, belirti bulunmayan, yavaş gelişen NHL olan hastalarda genellikle tedaviye hemen başlanmaz. Böylece hasta, tedaviye gerçekten ihtiyaç olana kadar ortaya çıkabilecek yan tesirlerden korunmuş olur.
Bekle ve gör yöntemi uygulanan hastaların düzenli olarak doktor kontrolüne gitmeleri gerekir. Her kontrolde sağlık durumunda değişiklik olup olmadığına bakılır. Muayene ve laboratuvar tetkiklerinin zaman içindeki seyri ile doktor:
Belirtilerin görülmesi veya NHL’nin ilerlemeye başladığını gösteren bulguların ortaya çıkması durumunda tedaviye başlanır. Hastalara bir ila beş ilaç verilir. Tedavinin amacı, her biri yıllarca süren remisyon serisi elde etmektir. Vücudun bazı bölümlerinde hastalığın kaldığı durumlarda bile bu amaca ulaşılabilir. Birçok hasta aktif, iyi kaliteli bir yaşam sürer.
Yavaş Gelişen NHL’de İdame
Bazı türde yavaş gelişen lenfoma hastalarında remisyonu sürdürebilmek için tedaviye devam edilir. Buna idame tedavisi denir.
Yineleyen veya Refrakter NHL
Tedavinin bitiminden aylar veya yıllar sonra hastalık nüks edebilir. Buna yineleyen NHL adı verilir. Bazen de yeni tanı alan veya yineleyen NHL hastalarında tedaviye yanıt alınmaz. Buna da refrakter NHL adı verilir.
Doktorlar hastanın tedavisini değiştirebilir veya ek tedavi uygulayabilir. Tedavi için birçok ilaç seçeneği ve yaklaşım vardır. Yineleme, tedaviden uzun zaman sonra meydana geldiğinde hastada daha önce kullanılan ilaçlar tekrar etkili olabilir. Diğer durumlarda ise yeni ilaç ve yaklaşımlar uygulanır. Refrakter NHL hastaları, klinik çalışmalara katılmanın risk ve yararları hakkında doktorarı ile görüşebilirler.
Çocukluk Çağı NHL
Burkitt lenfoma, 5 ile 14 yaş arası çocuklarda en sık görülen NHL alt türüdür. Diffüz büyük B hücreli lenfoma ise 15-29 yaş arasında sık görülür. NHL olan çocuklar ve gençler pediatrik onkoloji ekibinin bulunduğu merkezlerde tedavi edilmelidir.
Genç erişkinler ve çocukların ebeveynlerinin onkoloji ekibiyle aşağıdaki konuları görüşmeleri gerekir:
Doktorlar bu bilgileri kullanarak en etkili tedaviye karar verirler. Çocukluk çağı NHL hastalarında kullanılan tedavi, erişkin NHL hastalarındakilerden farklı olabilir.